အဆိုးမြင်ခြင်းကို ချိုးဖျက်ခြင်း- စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ စကားစမြည်ပြောဆိုခြင်းကို ပြောင်းလဲခြင်း

စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အဆိုးမြင်ခြင်းသည် လူတစ်ဦးချင်းစီအတွက် လိုအပ်သော ပြုစုစောင့်ရှောက်မှု ခံယူရန်အတွက် ရှာဖွေရာတွင် အဟန့်အတားဖြစ်စေသည့် အထင်ရှားဆုံး အတားအဆီးများထဲမှ တစ်ခုအဖြစ် တည်ရှိပါသည်။ အသိပညာ တိုးပွားလာသော်လည်း၊ လူများစွာတို့သည် ၎င်းတို့၏ စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ရုန်းကန်ရမှုများကို ဆွေးနွေးသည့်အခါတွင် ခန့်မှန်းအကဲဖြတ် သို့မဟုတ် နားလည်မှု လွဲနေကြဆဲဖြစ်သည်။ လူတစ်ဦးချင်းစီသည် "အားနည်းသည်" သို့မဟုတ် "မတည်မငြိမ်ဖြစ်သည်" ဟု အမည်တပ်ခံရခြင်းအား ကြောက်ရွံ့ခြင်းသည် လူတစ်ဦးချင်းစီကို မကြာခဏ နှုတ်ပိတ်စေကာ ၎င်းတို့၏ ရောဂါလက္ခဏာများ ပိုမိုဆိုးရွားလာစေပြီး မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော အထောက်အပံ့များ ရယူရန်အတွက် နှောင့်နှေးစေပါသည်။ ဤအဆိုးမြင်ခြင်းကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်းသည် ကရုဏာတရား ကြီးထွားလာမှုနှင့် နားလည်မှုရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်းကို တည်ဆောင်ရန်အတွက် အရေးကြီးပါသည်။ စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုများကို ကိုယ်တိုင်ကြုံတွေ့နေရသည်ဖြစ်စေ၊ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဆွေးနွေးရန် တစ်စုံတစ်ဦးကို သိရှိလျှင်ဖြစ်စေ ပံ့ပိုးကူညီပြီး အဆိုးမြင်မှုကင်းစင်သော ပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖန်တီးရန်မှာ ပထမဆုံးခြေလှမ်း ဖြစ်သည်။

စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အဆိုးမြင်ခြင်းကို နားလည်ခြင်း

စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အဆိုးမြင်ခြင်းသည် စိတ်ရောဂါနှင့်ပတ်သက်သော အဆိုးမြင်သည့် သဘောထားများ၊ ရှေးရိုးစံသည့် ပုံစံများနှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် ယုံကြည်သည့် ခံယူချက်များကို လွှမ်းမိုးထားသည်။ အခြေခံလူတန်းစား စိတ်ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်း (National Alliance on Mental Illness, NAMI) မှ အဆိုးမြင်မှုများသည် လုပ်ငန်းခွင်၊ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုနှင့် မိသားစုအတွင်း အပါအဝင် နယ်ပယ်အသီးသီးတွင် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေကြောင်း မှတ်သားထားသည် (NAMI, 2023)။ စိတ်အတွင်းပိုင်း အဆိုးမြင်မှုသည် ဤပြဿနာများကို ပိုမိုပေါင်းစပ်စေပြီး လူတစ်ဦးချင်းစီကို ၎င်းတို့ ရုန်းကန်ရမှုများကို အရှက်ရစေပြီး ၎င်းတို့၏ တွေ့ကြုံခံစားမှုများကို မျှဝေရန် ချီတုံချတုံဖြစ်စေသည်။

သမိုင်းကြောင်းအရ စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အဆိုးမြင်မှုသည် နားလည်မှုလွဲမှားခြင်း၊ ဘာဖြစ်မှန်းမသိဘဲ ကြောက်ရွံ့ခြင်းနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းများနှင့် လူ့ဘောင်လောကကို စိတ်ရောဂါဆိုင်ရာ လူတစ်ဦး၏ ရှုမြင်ခံယူချက်များ၌ အမြစ်တွယ်ခဲ့သည်။ လူမှုအသိုက်အဝန်း အများအပြားတွင်၊ စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးခြင်းသည် တားမြစ်ချက်အဖြစ် ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့ကို "အန္တရာယ်ရှိသည်" သို့မဟုတ် "မှန်းဆ၍မရနိုင်ပါ" အဖြစ် ပုံဖော်ထားသည့် အန္တရာယ်ရှိသော ရှေးရိုးစံသည့်ပုံစံများကို ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရသည်။ ထိုသို့သော အထင်အမြင်လွဲမှားမှုများသည် လူတစ်ဦးချင်းစီအတွက် ၎င်းတို့ လိုအပ်သည့် ကျွမ်းကျင်သောအကူအညီကို ရယူခြင်းမှ အဟန့်အတားဖြစ်စေသည်။

အဆိုးမြင်ခြင်း၏ အကျိုးဆက်များ

အဆိုးမြင်မှုများ၏ အကျိုးဆက်များသည် လေးနက်သည်။ လေ့လာမှုတစ်ခုအရ ထုတ်ဝေသည့် *The Lancet Psychiatry* တွင် စိတ်ရောဂါရှိသူများ၏ 90% ကျော်သည် အဆိုးမြင်မှုများ ကြုံတွေ့ရပြီး ၎င်းတို့၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးနှင့် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ဘဝနေထိုင်မှုအပေါ် ဆိုးရွားသော သက်ရောက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေသည် (Clement et al., 2015)။ အဆိုးမြင်ခြင်း၏ အကျိုးဆက်များတွင် ဖော်ပြပါတို့ ပါဝင်သည်-

အထီးကျန်ခြင်း- စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ဝေဒနာခံစားနေရသူတစ်ဦးသည် ခန့်မှန်းအကဲဖြတ်ခြင်းကို ကြောက်ရွံ့ခြင်းကြောင့် လူမှုကွန်ရက်များမှ ဖယ်ထွက်သည်။

အကူအညီရှာရာတွင် နှောင့်နှေးခြင်း- အမည်တပ်ခံရခြင်းအား စိုးရိမ်ခြင်းသည် လူတစ်ဦးချင်းစီအား ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်၏ အကူအညီကို ရပ်ဆိုင်းရန် သို့မဟုတ် မရယူရန်ဖြစ်စေနိုင်ပြီး၊ ၎င်းတို့၏ ရောဂါလက္ခဏာများကို ပိုမိုဆိုးရွားစေပြီး ဝေဒနာကို ကြာရှည်စေနိုင်သည်။

ပိုဆိုးရွားလာသော စိတ်ကျန်းမာရေး- အဆိုးမြင်ခြင်းသည် အရှက်ရခြင်း၊ မိမိကိုယ်ကို အထင်ကြီးလေးစားမှု နည်းပါးခြင်းနှင့် မျှော်လင့်ချက်မဲ့ခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေပြီး စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းနှင့် စိုးရိမ်ပူပန်မှုကဲ့သို့သော အခြေအနေများကို ပိုမိုဆိုးရွားစေသည်။

ဤဆိုးရွားသောရလဒ်များသည် အလုံးစုံသော စိတ်နှင့်ကိုယ်ကျန်းမာရေးကို မြှင့်တင်ရန်အတွက် စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အဆိုးမြင်ခြင်းများကို ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်၍ အဆုံးသတ်ရန် အရေးတကြီးလိုအပ်ကြောင်း ထင်ရှားစေသည်။

နားလည်အောင် သံနေသံထားမှန်စွာ သေချာပြောခြင်း - စကားစမြည်ပြောခြင်း၏ စွမ်းအား

စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ပြောဆိုချက်ကို သံနေသံထားမှန်စွာ ပြောဆိုခြင်းသည် အဆိုးမြင်စိတ်များကို ချေဖျက်ရာတွင် အဓိကကျပါသည်။ ပွင့်လင်းရိုးသားစွာ ပြောဆိုမှုများသည် လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ အတွေ့အကြုံများကို ခန့်မှန်းအကဲဖြတ်ခြင်းအား မကြောက်ရွံ့ဘဲ လုံခြုံစွာ မျှဝေခံစားနိုင်သည့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖန်တီးပေးပါသည်။ ထိုသို့သော ဆွေးနွေးမှုများသည် နေ့စဉ်လှုပ်ရှားနေထိုင်မှု - အိမ်၊ ကျောင်း၊ သို့မဟုတ် လုပ်ငန်းခွင်များတွင် တွေ့နိုင်ပါသည်။

Mental Health America မှ ထုတ်ဝေသည့် အစီရင်ခံစာတစ်ခုတွင် ပညာပေးခြင်းနှင့် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဆွေးနွေးမှုသည် အဆိုးမြင်မှုများကို လျှော့ချရန် အထိရောက်ဆုံး ဗျူဟာများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း အလေးပေးဖော်ပြသည် (Mental Health America, 2021)။ စိတ်ရောဂါသည် ဆီးချို သို့မဟုတ် နှလုံးရောဂါကဲ့သို့ ဆက်နွယ်သော ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်ကြောင်း နားလည်ခြင်းဖြင့် ၎င်းပတ်ဝန်းကျင်ရှိ ကြောက်ရွံ့မှုနှင့် သတင်းမှားများကို လျော့ပါးသွားစေနိုင်သည်။ စိတ်ကျန်းမာရေးအကြောင်း ကျွန်ုပ်တို့ စကားစမြည် ပိုမိုပြောဆိုပါက၊ အလုံးစုံကျန်းမာရေး၏ အရေးပါသော ကဏ္ဍတစ်ခုအဖြစ် ၎င်းကို ပုံမှန်ပြုလုပ်မှု များလာလေဖြစ်သည်။

အဆိုးမြင်ခြင်းကိုချိုးဖျက်ရန် ဗျူဟာများ

ဤသည်မှာ စိတ်ကျန်းမာရေးနှင့် ဆက်စပ်သည့် ဝန်းကျင်ရှိ အဆိုးမြင်မှုများကို ချေဖျက်ရန် ကူညီပေးနိုင်သည့် အဓိကကျသည့် ဗျူဟာများဖြစ်သည် -

1. စကားစမြည်ပြောဆိုခြင်း- အဆိုးမြင်ခြင်းများကို တိုက်ဖျက်ရန် အထိရောက်ဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုမှာ စိတ်ကျန်းမာရေးအကြောင်း ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အတွေ့အကြုံများကို မျှဝေခြင်း သို့မဟုတ် အခြားသူတို့၏ ခံစားချက်များအကြောင်းကို မေးမြန်းခြင်းသည် စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုများကို ပုံမှန်ဖြစ်စေရန် သိသိသာသာ သက်ရောက်မှုရှိသည်။

2. သင်ကိုယ်တိုင်နှင့် အခြားသူများကို အသိပညာပေးခြင်း- စိတ်ကျန်းမာရေး အခြေအနေများအကြောင်း အသိပညာရှိခြင်းသည် သာမန်ယုံတမ်းစကားများကို ဖယ်ရှားပေးနိုင်သည်။ စိတ်ကျရောဂါ၊ စိုးရိမ်စိတ်နှင့် စိတ်ဂနာမငြိမ်ဖြစ်ခြင်းရောဂါ ကဲ့သို့သော အခြေအနေများကို နားလည်ခြင်းသည် စာနာမှုကို တိုးပွားစေပြီး ခန့်မှန်းအကဲဖြတ်ခြင်းကို လျော့နည်းစေသည်။

3. စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အရင်းအမြစ်များကို တိုးမြှင့်ပါ- သင့်ပတ်ဝန်းကျင်ရှိသူများကို အကူအညီရှာရန် တိုက်တွန်းအားပေးပါ။ ဒေသတွင်း စိတ်ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများ၊ အကူအညီလိုင်းများ သို့မဟုတ် အွန်လိုင်းအရင်းအမြစ်များအကြောင်း အချက်အလက်မျှဝေခြင်းသည် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော အထောက်အပံ့များကို ပေးစွမ်းနိုင်သည်။

4. ပံ့ပိုးကူညီပေးမှု- ရုန်းကန်နေရသော သူငယ်ချင်းများ၊ မိသားစု သို့မဟုတ် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များအား ခန့်မှန်းအကဲဖြတ်ခြင်းမပြုဘဲ ပံ့ပိုးပေးပါ။ တစ်ခါတရံမှာ တစ်စုံတစ်ယောက်ရဲ့ ဂရုစိုက်ပေးမှုကို သိခြင်းက သိသိသာသာ ကွာခြားသွားနိုင်ပါသည်။

အဆိုးမြင်စိတ်ကင်းစင်သော လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများ ဖန်တီးခြင်း

စိတ်ကျန်းမာရေးနှင့် ဆက်စပ်သည့်ဝန်းကျင်ရှိ အဆိုးမြင်စိတ်များကို ချိုးဖျက်ရာတွင် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများက အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။ ကျောင်းများ၊ လုပ်ငန်းခွင်များနှင့် အဖွဲ့အစည်းများသည် စိတ်ကျန်းမာရေးကို ဦးစားပေးသည့် မူဝါဒများနှင့် ပရိုဂရမ်များကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်းဖြင့် ဦးဆောင်နိုင်သည်။ စိတ်ကျန်းမာရေး ပညာပေးခြင်း၊ ဝန်ထမ်းအကူအညီပရိုဂရမ်များ (EAPs) နှင့် ပံ့ပိုးကူညီရေးအဖွဲ့များကဲ့သို့သော အစပြုမှုများသည် အဆိုးမြင်စိတ်ကင်းစင်သော ပတ်ဝန်းကျင်များကို တည်ဆောက်ရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေပါသည်။

စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အဆိုးမြင်စိတ်ကို ချိုးဖျက်ရန် စုပေါင်းအားထုတ်မှု လိုအပ်သည်။ နားလည်အောင် သံနေသံထားမှန်စွာ သေချာပြောခြင်း၊ စကားစမြည်ပြောဆိုခြင်းနှင့် အသိပညာကို တိုးမြှင့်ခြင်းဖြင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးသည် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးကဲ့သို့ အရေးကြီးသည့်ကမ္ဘာကို ဖန်တီးနိုင်သည်။

ကိုးကားချက်များ

• Clement, S., Schauman, O., Graham, T., et al. (2015). "What is the impact of mental health-related stigma on people with mental illness? A meta-analysis of observational studies." *The Lancet Psychiatry*, 2(7), 619-627.
• Mental Health America. (2021). "Mental Health Information." Retrieved from [Mental Health America] (https://www.mhanational.org).
• National Alliance on Mental Illness. (2023). "Mental Health Stigma." Retrieved from [NAMI](https://www.nami.org).